istikşâf,keşif,kâşif,keşfetmek

İstikşâf  استكشاف Arapça  bir kelime. Keşif كشف (aslı keşf) kökünden geldiğini söylersek anlamını daha kolay çıkarırız. TDK bu sözcük için (eskimiş) sıfatını kullanıyor ki yerden göğe haklı.

İstikşâf , araştırma, bir yerin özelliklerini anlamaya çalışma,keşif veya ön çalışma yapma gibi anlamlarla askerlikte,coğrafyada,araziyle ilgili işlemlerde kullanılıyor.İstikşâf etmek de kısaca keşif yapmak anlamını taşıyor.Kelimedeki  sesi uzun okunacak.

İstikşâf sözcüğü Cumhurbaşkanı’nın kullanmasıyla şimdi de siyasete girmiş oldu. Hadi hayırlısı.

Aynı kökten gelen diğer bazı kelimelere de bakalım.

Keşfetmek  .Arapça keşif kelimesiyle Türkçe etmek fiilinden oluşuyor.O güne kadar var olmayan bir yeri  veya  şeyi bulmak,fark etmek anlamlarında kullanılıyor.Bu eylemi yapana yani keşifte bulunana ise kâşif  كاشف diyoruz.

Mâhiyet,maiyet

Karıştırılan kelimelere iki örnek daha:

Mâhiyet ve maiyet

Mâhiyet   ماهيت (aslı mâhiyyet)

Arapça 3. Şahıs için kullanılan (o nedir) anlamındaki sözcüğe  -iyyet eki eklenerek yapılmış kelime.

Anlamı nitelik,vasıf,özellik ve içyüz demek.Felsefe terimi olarak da varlık anlamı var.Yazımda görüldüğü gibi  sesi uzun okunacak.

Maiyet معيت (aslı maiyyet) ise bir üst görevlinin yanındaki kişiler,o kişiye göre alt kademede olanlar.Burada A sesi asla uzun okunmuyor.

Bu kelime de Arapçadan geliyor.

Maiyetinde olmak,maiyet memuru gibi kullanımlar da var.

AHDİM OLSUN...

AHDİM OLSUN...
2018 Haziran'ında yapılacak seçim heyecanı içindeyiz.Adaylardan biri "Ahdim olsun..." diyerek bir konuşma yaptı.Seçim ortamı Osmanlıca dersine dönünce oturup yazayım dedim.
Bizde tek başına iken ahit şeklinde yazılan Arapça kelimenin aslı ahd عهد. Ahit kelimesi sonuna bazı ekler gelince aslına dönüp ahd oluyor .Ahdim olsun ve ahde vefa deyimlerindeki gibi. Ahit kelimesinin anlamı söz verme,and içme, zaman,devir. Ahdim olsun da kısaca sözüm söz, yemin ederim demek.Ancak ahitte biraz yazılı metin, antlaşma anlamları daha baskın.
Aynı kökten gelen bazı kelimeler de uhde عهده ahitname عهدنامه muahede lمعاهده. Son iki kelime biraz eski olsa da uhde hâlâ kullanılıyor. Uhde bir kişinin sorumluluğunda olan işleri anlatıyor. Bu kelimeyi aman ha 😂gene Arapça olan ukde عقده ile karıştırmayalım. Ukde düğüm,zorluk,çözülemeyen sorun, içe dert olan şey anlamına geliyor.
Ahit,ahd,uhde,ukde sözcüklerinde uzun sesli harf yok.

SEÇİM SATH-I MAİLİNE GİRDİK Mİ?

SEÇİM SATH-I MAİLİNE GİRMEK
Her seçim yaklaştığında bu deyimi duyarız.Anlamını da tahmin edebiliriz.Ama biz biraz daha ayrıntılı bakalım.
Seçim,buradaki anlamıyla belediye,milletvekili ya da cumhurbaşkanı için sandığa gitmek.Türkçe bir kelime.
Sath, سطح Arapça bir kelime.Biz onu satıh olarak yazıyor ve okuyoruz.Ancak burada olduğu gibi sonuna bir ek gelirse aslına dönüp sath oluyor.Satıh bir şeyin yüzü,üstten görünen tarafı ve yüzey anlamına geliyor.Satıh kelimesiyle yapılmış (bugün pek kullanılmayan) başka tamlamalar da var:sath-ı arz=yeryüzü,sath-ı derya=denizin yüzeyi.
Mâil. مائل Gene Arapça bir sözcük.Bizde de kullanılan meyil kökünden türemiş. sesi uzun okunacak.
Belli başlı üç anlamı var:Meyilli,düşkün.Andırır,benzer.Ve buradaki anlamıyla eğilmiş,eğik.
Sath-ı mail ise eğimli yüzey,yokuş aşağı giden zemin,mecazi anlamında ise dönülmeyen yol.
Seçim sath-ı mailine girmek ise,kararlaştırılmış bir seçim sürecinin başladığını,ufukta kesinkes bir seçim olduğunu anlatıyor bize.
Hani yokuş aşağı koşan bir insan hızla aşağıdaki bir noktaya ulaşacaktır ya.İşte burada o nokta,seçimdir.

MENBİÇ منبج

MENBİÇ منبج
Suriye'nin bu kenti basında çeşitli yazılışlarıyla dikkati çekiyor.Kelimenin Arapça yazılışında m n b c harfleri var.Arapçada uzun olmayan sesli harfler yazılmadığı için kelimenin sesli harflerinin latin alfabesiyle yazılışında farklılıklar oluşuyor.Galiba bunda o bölgedeki etnik grupların kentin adını farklı söylemelerinin de etkisi var.
Kelime batılı kaynaklarda manbij olarak yazılıyor.Ama Arapçada j sesi yok.Oradaki ses aslında c.
Türkçede yazılışına ve söylenişine gelirsek kelime sonunda c harfi -çok az kelime hariç- olmadığından biz onu ç yapmışız.Tıpkı buradaki hâric kelimesini hâriç yaptığımız gibi. Kelimenin Türkçede MENBİÇ olarak yazılıp okunması en doğru olanı.Kalıp olarak menzil ve meclis'e benziyor.Sesli harfler kısa okunacak.

Ahmet Ümit ve Kırlangıç Çığlığı

Kitabı yeni bitirdim.Bir solukta değil ama çok çabuk okudum.Kitap aldı beni gitti.Elbette gene kitap bitene kadar katili bulamadım :) Ellerine sağlık Ahmet Ümit.
Ahmet Ümit bir marka mıdır? Kuşkusuz evet.Peki böyle çok okunan iyi bir yazarın kitabı iyi bir editörlüğü hak etmiyor mu ?Ediyor.
O halde 194'üncü sayfadaki mefta kelimesi ne oluyor? Doğrusu mevta.Kelime Arapça mevt kökünden türemiş.Vefat kelimesiyle bir ilgisi yok,zaten kelimede f harfi de yok.
İkinci konuya gelirsek.Romanda yasadışı organ nakli konusu da işleniyor.Ancak 363'üncü sayfadaki anlatımda hatalar var.Yasal olan ve kadavradan yapılan nakillerle gene yasal olan ve  canlıdan canlıya yapılan  organ nakillerinin şartları konusu birbirine karıştırılmış.Ben tıp uzmanı değilim.Ahmet Ümit'in bu önemli konuyu biraz daha net anlatması gerekirdi.
Romanın bir yerinde denizde boğularak ölen bir çocuktan söz ediliyor.Sayfa 336.
"Ciğerleri tuzlu suyla doluymuş.Çocuk denize düştüğünde sağmış.Cinayet değil kazaymış yani"
Peki çocuğun kazayla denize düştüğünü nereden biliyorlar? Denize atılmış olamaz mı?
Sayfa 254'e gelelim.
"Hayati'nin borçlu olduğu gazetelere kadar düşmüştü"
Burada aslında  sözü edilen Doktor Kansu.Kişiler karışmış.

Ahmet Ümit kitabının başında bazı yakınlarına teşekkür de etmiş.Ben bu kitabın editörü ya da Ahmet Ümit'in ilk okuyucularından biri olsaydım,kitabı bir değil beş kere okur ve bu hataların olmamasına çalışırdım.



http://birgulergev-deretepe.blogspot.com.tr/2011/02/mevta-m-ne.html
http://www.nefroloji.org.tr/folders/file/32_ulusal_nefroloji_sunumlar/22%20EK%C4%B0M/SALON%20A/15.30-17.00/NILGUN%20DASKIN/nilgundaskin.pdf

meskûn mahal

Meskûn mahal.
Şu sıralarda süren sınırötesi askeri harekat nedeniyle sık sık duyuyoruz.Yaşı kemale erenler bilir ama gene de yazalım.
Meskûn:مسكون Arapça iskandan geliyor.İskan edilmiş,yerleşilmiş,insanların yaşadığı yer anlamında.
K ince, u uzun okunacak.
Mahal:محل yer,saha.Yalnız dikkat kelime ek alırsa sondak L çift yazılıp okunur;Olay mahalli gibi.Mahalde iki a sesi de kısa okunuyor.
Bir anlamı da sebep demek.Ama buradaki anlamı o değil.
Neticede meskûn mahal,yerleşim yeri,insanların oturduğu yer demek.
Aman söylenişi ve yazılışıyla uğraşamam diyorsanız, yerleşim yeri deyin gitsin😂